Aktualności

W przypadku śmierci spadkodawcy często zdarza się sytuacja, że jego spadkobiercy nie otrzymają nic w spadku, gdyż spadkodawca za swojego życia przeniósł cały swój majątek na inną osobę.

W takim wypadku rekompensatą dla najbliższych członków rodziny zmarłego jest instytucja tzw. zachowku. Zachowek chroni ich zarówno, gdy zostali pominięci w testamencie, jak i wtedy, gdy spadkodawca przed śmiercią podarował komuś wszelkie wartościowe rzeczy. Zgodnie zart. 993 Kodeksu cywilnego przy obliczaniu zachowku uwzględnia się bowiem dokonane przez spadkodawcę darowizny.

Od umowy darowizny należy jednak odróżnić umowę dożywocia opisaną w art. 908 k.c. „Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym”.

Należy stwierdzić, że umowa dożywocia nie ma charakteru nieodpłatnego, gdyż w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Dlatego od tej umowy nie należy się zachowek, co znajduje potwierdzenie w aktualnym orzecznictwie. Dojdzie bowiem do przeniesienia własności nieruchomości, ale w zamian za zobowiązanie dożywotniego utrzymywania spadkodawcy (tzw. dożywotnika). W takim wypadku przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się majątku spadkodawcy przeniesionego na inną osobę w drodze umowy dożywocia i nikt uprawniony do zachowku nie będzie mógł domagać się od tej osoby zapłaty.

3 października 2019 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok o istotnym znaczeniu dla frankowiczów. Zgodnie z treścią wyroku sprzeczne z prawem klauzule w umowach kredytowych indeksowanych do waluty obcej nie mogą zostać zastąpione przez przepisy krajowe polskie, a prawo Unii Europejskiej nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu nieważności tych umów, jeżeli eliminacja niedozwolonych klauzul spowoduje zmianę charakteru bądź przedmiotu umowy. Głównym czynnikiem, na który sądy miałyby zwracać uwagę przy unieważnianiu tych umów jest wola kredytobiorcy.

Powyższy wyrok otwiera drogę dla kredytobiorców do występowania o stwierdzenie nieważności umów kredytowych bądź nawet o ich przewalutowanie w przypadku usunięcia klauzuli określającej sposób przeliczania franków na złote. W razie unieważnienia całej umowy kredytu kredytobiorca musiałby liczyć się z koniecznością zwrotu pobranych środków.

W związku z wejściem w życie w dniu 14 maja 2019 r. nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomościami zmieniły się przepisy dotyczące zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, które stały się zbędne na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Określone zostały przede wszystkim terminy na złożenie wniosków o zwrot nieruchomości dla poprzednich właścicieli nieruchomości i ich spadkobierców.

Zgodnie z treścią nowych przepisów o zwrot wywłaszczonej nieruchomości uprawniony musi wystąpić do starosty w terminie 20 lat od dnia, w którym ostateczna stała się decyzja o wywłaszczeniu. W przeciwnym razie jego uprawnienie wygasa. Jeżeli natomiast powyższy termin w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej już upłynął albo do upływu tego terminu pozostało nie więcej niż 12 miesięcy, wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości może zostać złożony w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji. W tym przypadku ostateczny termin na złożenie wniosków o zwrot wywłaszczonych nieruchomości, które stały się zbędne na cel wywłaszczenia, upłynie dla poprzednich właścicieli i ich spadkobierców 14 maja 2020 r. Ten sam termin odnosi się do sytuacji, gdy w okresie od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia wejścia w życie omawianej nowelizacji, ze względu na brak zgody wszystkich uprawnionych albo nabycie nieruchomości w drodze umowy poprzedzonej rokowaniami, żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości nie zostało złożone w terminie bądź uwzględnione.

Naczelny Sąd Administracyjny poparł stanowisko Kancelarii Adwokat Arleny Matuszewskiej-Pukańskiej i uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie oraz zaskarżone decyzje Ministra Gospodarki odmawiające stwierdzenia nieważności orzeczeń nacjonalizacyjnych w sprawie dotyczącej upaństwowienia przedsiębiorstwa poligraficznego oraz przejęciu na własność państwa kilku kamienic na terenie Poznania. Naczelny Sąd Administracyjny podzielił m.in. argument Kancelarii, zgodnie z którym wraz z nacjonalizacją przedsiębiorstwa przejęciu nie mogły podlegać kamienice mieszkaniowe należące do właściciela tego przedsiębiorstwa. Ponadto, Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził niezgodny z prawem charakter dokumentu znajdującego się w aktach sprawy, stanowiącego podstawę nacjonalizacji.

Działania Kancelarii Adwokat Arleny Matuszewskiej-Pukańskiej doprowadziły do przyznania kilkumilionowego odszkodowania właścicielom nieruchomości w Poznaniu, którym uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego uniemożliwił zabudowę działek zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy. W sprawie kluczowe było wydanie przez Prezydenta Miasta dla przedmiotowej nieruchomości oraz sąsiednich działek decyzji o warunkach zabudowy. Sąd Okręgowy w Poznaniu uzasadniając wyrok nie miał wątpliwości, że pomimo iż decyzja obejmuje także działki sąsiednie względem działek powodów, to już samo uchwalenie obejmującego je planu miejscowego zmieniającego ich przeznaczenie obniża wartość nieruchomości w stosunku do wartości, jaką miała nieruchomość przed uchwaleniem miejscowego planu i tym samym skutkuje szkodą. Szkodę naprawić zobowiązana jest uchwalająca miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gmina.

W postępowaniach prowadzonych przez Kancelarię Adwokat Arleny Matuszewskiej-Pukańskiej Wojewoda Mazowiecki orzekł, że zespół pałacowo-parkowy w Sikorzu nie podlegał pod przepisy Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego o przeprowadzeniu reformy rolnej z 6 września 1944 roku, natomiast odmówił stwierdzenia, że pod powyższy dekret podpadało boisko oraz droga znajdujące się w pobliżu pałacu. Po odwołaniu sporządzonym przez Kancelarię Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmienił decyzję Wojewody Mazowieckiego odnośnie boiska i drogi, stwierdzając, że one również nie podlegały pod przepisy dekretu z 6 września 1944 r. W międzyczasie Kancelaria doprowadziła do wpisania prawa własności zespołu pałacowo-parkowego spadkobierców byłych właścicieli do księgi wieczystej.